Türkiye’de Yabancı Çalıştırma Hakkının Yasal Dayanağı
Yabancıların Türkiye’de istihdamı, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle düzenlenmiştir. Bu mevzuat, hem işverenlerin hem de yabancı çalışanların hak ve yükümlülüklerini net biçimde ortaya koyar. Türkiye’de yabancı uyruklu bir kişinin çalışabilmesi için öncelikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan çalışma izni alınması zorunludur. Bu yükümlülük yerine getirilmeden yabancı çalıştırmak, ciddi idari ve cezai yaptırımlara yol açar.
Yabancı Uyruklu Çalışan Türleri ve Statüleri
Bağımlı – Bağımsız Çalışanlar
Türkiye’de yabancılar bağımlı olarak bir işverene bağlı çalışabileceği gibi bağımsız olarak da faaliyet gösterebilir. Ancak her iki durumda da çalışma izni alınması şarttır. Bağımlı çalışanlar işveren tarafından, bağımsız çalışanlar ise şahsen başvuru yapmakla yükümlüdür.
Geçici Koruma Altındaki Yabancılar
Suriye uyruklu veya diğer geçici koruma kapsamındaki kişiler için özel düzenlemeler vardır. Bu kişiler, belirli sektör ve illerde, ilgili valilik ve Bakanlık izinleriyle çalışabilir.
Çalışma İzni Başvurusu ve İşveren Sorumluluğu
Sistem Üzerinden Başvuru Süreci
İşveren, e-Devlet üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın sistemine girerek yabancı çalışan için izin başvurusunda bulunur. İşverenin vergi ve SGK kaydının güncel olması gerekir.
Gerekli Belgeler ve Süreç
- Yabancının pasaport ve diploma fotokopisi
- İşverenin faaliyet belgesi
- Ticaret sicil gazetesi
- İmza sirküleri
- Elektronik başvuru formu ve taahhütname
Başvurunun onaylanması halinde işveren, SGK giriş işlemlerini gerçekleştirmekle yükümlüdür.
Çalışma İzin Süresinin Takibi ve Uzatılması
Süreli ve Süresiz İzinler
İlk defa çalışma izni başvurusu yapılan yabancıya en fazla bir yıl süreli izin verilir. İzin süresi sona ermeden en geç 60 gün önce uzatma başvurusu yapılmalıdır. Üç yıl sonunda daha uzun süreli izin başvuruları yapılabilir.
Süre Aşımı Halinde Sonuçlar
İzin süresi dolduğu halde yabancı çalışmaya devam ederse, hem işveren hem çalışan idari para cezası ile karşı karşıya kalır. Ayrıca SGK işlemleri de geçersiz sayılır.
Sosyal Güvenlik Yükümlülükleri ve Sigorta İşlemleri
SGK Bildirim Zorunluluğu
Yabancı çalışanlar için işe başlama tarihinden önce SGK bildirgesi verilmelidir. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde işveren, hem ceza hem de geçmişe dönük prim ödemeleri ile karşılaşabilir.
Prim Oranları ve Süresi
Yabancı çalışanlar da Türk vatandaşları ile aynı sigorta kollarına tabi olup, aynı oranlarda prim ödemekle yükümlüdürler. Bu kapsamda iş kazası, hastalık, emeklilik gibi sosyal haklardan yararlanabilirler.
Ücret, Fazla Mesai ve Diğer Çalışma Koşulları
Eşit İşe Eşit Ücret İlkesi
Yabancı uyruklu çalışanlara, Türk çalışanlarla aynı koşullarda ve eşit ücret prensibiyle ödeme yapılmalıdır. Farklı muamele, ayrımcılık yasağına aykırı olup ciddi hukuki sonuçlar doğurabilir.
İş Kanunu Uygulaması
Yabancılar da 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındadır. Dolayısıyla fazla mesai, yıllık izin, kıdem ve ihbar tazminatı gibi haklardan aynı şekilde yararlanırlar.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Yükümlülükler
Eğitim ve Koruyucu Önlemler
İşveren, yabancı çalışanlara da iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri vermek ve kişisel koruyucu donanım sağlamakla yükümlüdür. Bu eğitimlerin yabancının anladığı dilde verilmesi önemlidir.
Denetimlerde Sorumluluk
İş müfettişlerinin yapacağı denetimlerde eksik ya da yanlış uygulamalar tespit edilirse, işveren hakkında idari yaptırımlar uygulanabilir.
Kaçak veya Kayıt Dışı Yabancı Çalıştırmanın Sonuçları
İdari Para Cezaları
Çalışma izni olmadan yabancı çalıştırmanın cezası her yıl artmakla birlikte binlerce liralık idari para cezası uygulanabilir. Ayrıca kaçak çalışan sınır dışı edilirken, işveren hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir.
Vize ve İkamet İhlalleri
İkamet süresi dolmuş yabancıların çalıştırılması da işverenin sorumluluğundadır. Bu durum, vize ihlali kapsamında değerlendirilir ve cezai sonuç doğurur.
Yabancı Çalışanların İşten Çıkışı ve Bildirim Süreci
SGK ve Çalışma Bakanlığı Bildirimi
İş akdi sona eren yabancı çalışanın işten ayrılışı SGK sistemine zamanında bildirilmeli, ayrıca Bakanlığa da gerekli güncellemeler yapılmalıdır. Bu bildirimler yapılmazsa işveren cezai yaptırımla karşılaşır.
İkale ve Fesih Süreçleri
Tarafların karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini sona erdirmesi mümkündür. Ancak, tek taraflı fesih halinde işverenin haklı gerekçeleri olması gerekir. Tüm bu işlemlerde yabancıların haklarının ihlali dava konusu olabilir.
Yabancıların Hakları ve İşverenin Koruma Yükümlülüğü
Ayrımcılık Yasağı
Türk hukukuna göre, yabancı çalışanlar etnik köken, dil, din gibi sebeplerle ayrımcılığa uğratılamaz. Ayrımcılık yasağı hem işe alım sürecinde hem de çalışma döneminde geçerlidir.
Temel Sosyal Haklar
Yabancı çalışanlar da sendikaya üye olma, toplu sözleşme yapma, izin hakları gibi tüm temel haklara sahiptir. İşveren bu hakları kısıtlayamaz.
Sektörel Kısıtlamalar ve Özel Alanlar
Turizm, Tarım, Ev Hizmetleri
Bazı sektörlerde yabancı istihdamı daha yaygındır. Ancak bu sektörlerde dahi izin alınmadan çalıştırma yasal değildir. Tarım ve ev hizmetlerinde bazı istisnai düzenlemeler olabilir.
Avukatlık, Güvenlik Gibi Yasaklı Meslekler
Yabancılar için bazı meslekler tamamen kapalıdır. Avukatlık, noterlik, özel güvenlik gibi stratejik mesleklerde yalnızca Türk vatandaşları çalışabilir.
Antalya’da Yabancı Çalışanlar ve İşveren Destekleri
Sektörel Yoğunluklar
Antalya, özellikle turizm sektöründe yoğun yabancı iş gücü ile öne çıkar. Bu nedenle işverenlerin mevzuata tam uyum sağlaması kritik önemdedir. SGK ve çalışma izni süreçleri düzenli takip edilmelidir.
Uzman Avukat Danışmanlığı
Antalya’da faaliyet gösteren işletmeler, yabancı işçi çalıştırmadan önce alanında uzman bir hukuk danışmanıyla çalışmalıdır. Avukat, süreç boyunca belgelerin düzenlenmesi, başvuru takibi ve olası itirazlara karşı strateji geliştirilmesini sağlar.
Billur Güler Aslım ile Hukuki Uyum ve Danışmanlık
Süreç Takibi ve Risk Yönetimi
Antalya’da hizmet veren Avukat Arabulucu Billur Güler Aslım, işverenlere yabancı çalışanlarla ilgili tüm süreçlerde kapsamlı danışmanlık sunar. Başvuru, uzatma, iptal gibi her aşamada mevzuata uygun hareket edilmesini sağlar.
Ceza ve Yaptırımların Önlenmesi
Eksik belge, zamanında yapılmayan bildirimler ya da uygun olmayan şartlarda istihdam gibi durumlar önceden tespit edilip önlenebilir. Bu sayede idari para cezası veya çalışma izninin iptali gibi riskler ortadan kaldırılır.
Sıkça Sorulan Sorular
Başvuru sürecinde avukat gerekir mi?
→ Zorunlu değil ama hukuki hata yapılmaması için şiddetle tavsiye edilir.
Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancıya ceza var mı?
→ Evet. Hem işverene hem yabancıya idari para cezası uygulanır.
SGK bildirimi yapılmazsa ne olur?
→ Prim ödemeleri geçersiz sayılır ve ciddi idari yaptırımlar uygulanır.
Yabancıya eşit ücret verilmezse yaptırımı nedir?
→ Ayrımcılık yasağı ihlal edilir, tazminat davası açılabilir.
Süresi dolan izin otomatik uzar mı?
→ Hayır. Yeniden başvuru yapılması gerekir.
Hangi meslekler yabancılara yasaktır?
→ Avukatlık, noterlik, özel güvenlik, gümrük müşavirliği gibi meslekler.