Uluslararası Boşanma Nedir?
Tanımı ve Genel Kavramlar
Uluslararası boşanma, farklı ülke vatandaşlarının evliliğinin sona ermesi sürecidir. Bu durum, yalnızca iki farklı milletten bireylerin evliliğini kapsamaz; aynı zamanda bir kişinin başka bir ülkede boşanma davası açması veya kararın yabancı bir ülkede tanınması gerektiğinde de geçerlidir. Günümüzün küreselleşen dünyasında, farklı uyruklardan bireylerin evlilik yapmaları oldukça yaygındır ve bu birliktelikler sona erdiğinde ise uluslararası hukuk devreye girer.
Yerel ve Uluslararası Hukuk Arasındaki Farklar
Türkiye’de boşanma davaları Türk Medeni Kanunu çerçevesinde yürütülürken, uluslararası evliliklerde iş daha karmaşık bir hale gelir. Bu gibi durumlarda, uygulanacak hukuk, hangi mahkemenin yetkili olacağı ve yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerli olup olmayacağı gibi birçok unsuru dikkate almak gerekir. Milletlerarası özel hukuk bu noktada devreye girerek, tarafların milliyeti, yerleşim yeri ve evliliğin yapıldığı yer gibi kriterlere göre çözüm üretir.
Türkiye’de Uluslararası Evlilikler
Yabancıların Türkiye’de Evlenmesi
Türkiye’de bir yabancı, Türk vatandaşı ile ya da başka bir yabancı ile Türk makamları önünde evlenebilir. Bu evlilik, noter onaylı belgeler ve konsolosluklardan alınan evlenme ehliyet belgeleri ile gerçekleşir. Evlilikler Türk hukukuna göre kayıt altına alındığı için bu kişilerin boşanma süreçlerinde de Türk hukuku esas alınabilir.
Türk Vatandaşı ile Yabancı Eş Arasındaki Evlilikler
Bu tür evliliklerde taraflardan biri Türk olduğu için boşanma davaları çoğunlukla Türk mahkemelerinde görülür. Ancak, yabancı eşin ikametgahı yurtdışında ise, bu durum hem hukuki hem de prosedürel olarak bazı zorluklara yol açabilir. Bu noktada, tanıma ve tenfiz süreçleri önem kazanır.
Türkiye’de Uluslararası Boşanma Süreci
Hangi Mahkeme Yetkilidir?
Türkiye’de boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Ancak uluslararası davalarda yetkili mahkeme belirlenirken, davalının Türkiye’deki yerleşim yeri, eşlerin son ortak ikametgahı ya da tarafların anlaşarak belirlediği mahkeme esas alınabilir.
Gerekli Belgeler ve Prosedürler
Uluslararası boşanma sürecinde aşağıdaki belgeler genellikle gereklidir:
- Evlenme belgesi (apostilli veya noter onaylı tercümesiyle)
- Kimlik ve pasaport fotokopileri
- Boşanma dilekçesi
- Tanıma/tenfiz kararı varsa ilgili mahkeme kararı ve tercümesi
Prosedür boyunca profesyonel bir avukatın desteği, belgelerin doğru hazırlanması ve zamanında sunulması açısından büyük önem taşır.
Tanıma ve Tenfiz Davaları
Tanıma ve Tenfiz Nedir?
Tanıma, yabancı bir mahkemenin verdiği boşanma kararının Türkiye’de geçerli sayılmasıdır. Tenfiz ise bu kararın Türkiye’de icra edilebilir hale gelmesidir. Örneğin, Almanya’da boşanmış bir Türk vatandaşı, Türkiye’de yeniden evlenebilmek için önce bu boşanma kararını tanıtmak zorundadır.
Yabancı Mahkeme Kararlarının Türkiye’de Geçerliliği
Tanıma ve tenfiz işlemleri için gerekli koşullar:
- Karar kesinleşmiş olmalı
- Türkiye’deki kamu düzenine aykırı olmamalı
- Kararın verildiği ülkede taraflara savunma hakkı tanınmış olmalı
Bu işlemler, Asliye Hukuk Mahkemelerinde yürütülür ve taraflar mahkemeye bizzat başvurabileceği gibi avukat aracılığıyla da süreci yürütebilirler.
Uluslararası Boşanmalarda Yetki ve Uygulanacak Hukuk
Hangi Ülke Hukuku Uygulanır?
Uluslararası boşanmalarda hangi ülke hukukunun uygulanacağı konusu oldukça hassastır. Türkiye, bu gibi durumlarda Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) hükümlerine başvurur. MÖHUK’a göre, taraflar evlilikleri sırasında hangi ülke hukukunun geçerli olacağını belirlemedilerse, eşlerin ortak vatandaşlığına; bu yoksa ortak yerleşim yerine; bu da yoksa en sıkı ilişkili ülkeye göre karar verilir.
Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları
MÖHUK çerçevesinde:
- Evliliğin sona ermesine ilişkin davalarda Türk mahkemeleri, usule ilişkin olarak Türk hukukunu, esas ilişkin olarak ise belirlenen ülke hukukunu uygular.
- Mal paylaşımı ve nafaka gibi konularda, farklı hukuki düzenlemeler uygulanabilir.
Mal Rejimi ve Varlık Paylaşımı
Türkiye’deki Mal Rejimi Türleri
Türkiye’de 2002 sonrası evlenen çiftler için yasal mal rejimi “edinilmiş mallara katılma rejimi”dir. Ancak taraflar evlilik öncesi veya sırasında noter aracılığıyla başka bir rejimi (mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı vb.) seçebilir.
Uluslararası Mal Rejimi Anlaşmazlıkları
Uluslararası evliliklerde, eşlerin farklı hukuk sistemlerine tabi olması, mal paylaşımı sırasında anlaşmazlıklara yol açabilir. Örneğin, Almanya’da evlenen bir çift Türkiye’de boşanıyorsa, hangi ülke hukukunun geçerli olacağı belirlenmelidir. Bu da çoğu zaman uzman hukukçuların devreye girmesini zorunlu kılar.
Velayet ve Çocuk Hakları
Türkiye’de Velayet Kuralları
Boşanma durumunda çocuğun velayeti, çocuğun üstün yararı gözetilerek belirlenir. Türkiye’de hâkim, anne-baba ve çocukla yapılan görüşmeler sonucunda karar verir. Ortak velayet Türkiye’de sınırlı uygulansa da, Avrupa ülkelerinde yaygındır.
Uluslararası Çocuk Kaçırma Olayları
Taraflardan birinin çocuğu izinsiz olarak başka bir ülkeye götürmesi, uluslararası çocuk kaçırma suçu olarak değerlendirilir. Türkiye, 1980 tarihli Lahey Çocuk Kaçırma Sözleşmesi’ne taraf olduğu için, bu tür durumlarda hızlı iade süreci başlatılabilir.
Nafaka ve Maddi Yükümlülükler
Türkiye’de Nafaka Kuralları
Boşanma sürecinde;
- Yoksulluk nafakası,
- İştirak nafakası (çocuk için),
- Tedbir nafakası gibi çeşitli türler gündeme gelir.
Nafaka miktarı, eşlerin gelir durumu, yaşam standartları ve çocukların ihtiyaçlarına göre belirlenir.
Yabancı Eşten Alınacak Nafakanın Tahsili
Uluslararası nafaka alacaklarında sorun yaşanmaması için tanıma ve tenfiz işlemleri gereklidir. Ayrıca Türkiye’nin taraf olduğu Lahey Nafaka Sözleşmesi çerçevesinde karşılıklı yardım mekanizmaları mevcuttur.
Türkiye’de Boşanma Kararının Tanınması
Gerekli Şartlar
Yabancı mahkeme kararı Türkiye’de tanınabilmesi için:
- Karar kesinleşmiş olmalı,
- Taraflara savunma hakkı tanınmalı,
- Türkiye’deki kamu düzenine aykırı olmamalı.
Başvuru Süreci ve Zaman Çizelgesi
Tanıma davası Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Belgeler genellikle 3-6 ay içinde işlenir. Süreci hızlandırmak için avukatla çalışmak önemlidir.
Konsoloslukların Rolü
Belgelerin Onayı ve Tercümesi
Konsolosluklar evlenme ve boşanma belgelerinin tasdiki, tercümesi ve noter işlemlerinde yardımcı olur. Bazı ülkelerde “apostil” onayı gerekir.
Konsolosluklardan Alınabilecek Hizmetler
- Evlilik ehliyet belgesi
- Vize ve ikamet işlemleri için destek
- Boşanma belgelerinin kayıt edilmesi
Uluslararası Aile Hukukunda Arabuluculuk
Arabuluculuğun Avantajları
Arabuluculuk, tarafların karşılıklı rızasıyla daha hızlı ve barışçıl çözümler üretmelerine yardımcı olur. Bu yöntem, özellikle çocuklar varsa, çekişmeli mahkeme süreçlerinin önüne geçer.
Türkiye’de ve Yurtdışında Arabuluculuk Uygulamaları
Türkiye’de arabuluculuk 2013’ten bu yana resmi bir süreçtir. Avrupa’da ise özellikle aile hukuku alanında uzun süredir uygulanmaktadır. Taraflar farklı ülkelerde yaşıyorsa, çevrimiçi arabuluculuk çözümleri de mümkündür.
Türkiye’de Uluslararası Boşanma İçin Avukat Tutmak
Uzman Avukat Seçimi
Uluslararası boşanma davaları teknik bilgi ve deneyim gerektirir. Bu nedenle, özellikle tanıma-tenfiz, mal rejimi ve çocuk hakları konularında uzmanlaşmış bir avukat tercih edilmelidir.
Avukatlık Ücretleri ve Süreç Yönetimi
Ücretler dava türüne göre değişmekle birlikte, sabit bir aralıkta değildir. Ancak tanıma davaları için ortalama 20.000 – 50.000 TL arası bir bütçe ayırmak gerekebilir. Süreçlerin planlı yürütülmesiyle zaman ve maliyet tasarrufu sağlanabilir.
Karşılaşılan Yaygın Sorunlar
Belgelerde Eksiklik
Uluslararası boşanma sürecinde sık karşılaşılan sorunların başında belgelerdeki eksiklikler gelir. Yabancı mahkeme kararlarının tercüme edilmemesi, apostil onayının bulunmaması ya da kesinleşme şerhi olmadan başvuru yapılması işlemin reddine neden olabilir.
Çifte Vatandaşlık ve Kimlik Uyuşmazlıkları
Bir kişinin hem Türk hem de yabancı vatandaşlığa sahip olması, mahkemelerin yetkisi ve uygulanacak hukuk açısından karmaşaya yol açabilir. Bu durumda, bireyin hangi vatandaşlıkla işlem yaptığına dikkat edilmelidir. Ayrıca kimliklerdeki isim farkları, belge uyumsuzluklarına neden olabilir.
Uluslararası Anlaşmaların Etkisi
Lahey Sözleşmeleri
Türkiye, evlilik ve boşanma gibi aile hukuku konularında çeşitli uluslararası sözleşmelere taraf olmuştur. Özellikle Lahey Sözleşmeleri, çocuk kaçırma, nafaka tahsili ve boşanma kararlarının tanınması alanlarında büyük önem taşır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Rolü
AİHS’nin 8. maddesi özel hayata ve aile hayatına saygı ilkesini güvence altına alır. Uluslararası boşanma davalarında tarafların adil yargılanma hakkı bu kapsamda değerlendirilir. Hakkaniyete aykırı süreçler Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne taşınabilir.
Dijitalleşme ve E-Devlet Uygulamaları
Online Boşanma Takibi
Türkiye’de mahkeme süreçleri UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) üzerinden takip edilebilir. Taraflar ve avukatları, duruşma tarihlerini, mahkeme kararlarını ve belgeleri online olarak görebilirler. Bu durum uluslararası davalarda büyük kolaylık sağlar.
Belgelerin Dijital Ortamda Hazırlanması
Artık birçok resmi belge dijital ortamda hazırlanabilmekte ve e-imzalı şekilde kullanılabilmektedir. Bu sayede evrak temini için Türkiye’ye gelme zorunluluğu ortadan kalkmıştır.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Yurt dışında boşandım, Türkiye’de tekrar evlenebilir miyim?
Yurt dışındaki boşanma kararınızı Türkiye’de tanıtmazsanız nüfus kayıtlarınız evli görünür. Bu nedenle önce tanıma davası açmanız gerekir.
2. Türkiye’de boşandım ama eşim yurtdışında yaşıyor, nafaka alabilir miyim?
Evet. Kararın tanıması ve tenfizi yapıldıktan sonra yabancı ülkede nafaka icrası mümkündür. Türkiye, ilgili uluslararası anlaşmalara taraftır.
3. Tanıma davası için Türkiye’ye gelmek zorunda mıyım?
Hayır. Noter onaylı bir vekaletname ile avukatınız aracılığıyla işlemleri yürütebilirsiniz.
4. Yabancı eşim Türkiye’de mahkemeye çıkmazsa ne olur?
Tek taraflı boşanma davalarında tebligat yapılması şarttır. Yabancı eşe usulüne uygun tebligat yapılmazsa dava eksik kalabilir.
5. Boşanma sonrası çocuk velayeti nasıl belirlenir?
Mahkeme çocuğun menfaatini dikkate alır. Tarafların farklı ülkelerde yaşaması durumunda uluslararası sözleşmeler devreye girer.
6. Eşimle farklı ülkelerde yaşıyoruz. Nerede boşanma davası açmalıyım?
Yerleşim yeri, vatandaşlık ve evliliğin yapıldığı ülke gibi faktörlere göre yetkili mahkeme belirlenir. Uzman bir avukata danışmak doğru olur.
Türkiye’de Uluslararası Boşanma Süreci Nasıl Yönetilmeli?
Stratejik Tavsiyeler
Uluslararası boşanma süreci karmaşık gibi görünse de doğru adımlarla kolaylaştırılabilir:
- Belgelerin eksiksiz ve doğru hazırlanması
- Uzman bir avukatla çalışılması
- Uluslararası sözleşmelerin dikkate alınması
- Tanıma-tenfiz işlemlerinin zamanında yapılması
Uzun Vadeli Etkiler
Boşanma sonrası mal paylaşımı, velayet ve vatandaşlık statüsü gibi konular yıllar boyu sürebilecek etkiler yaratabilir. Bu nedenle sürecin sadece kısa vadeli değil, uzun vadeli etkileri de göz önünde bulundurularak yönetilmesi gerekir.