Arabuluculuk Nedir ve Ne İşe Yarar?
Arabuluculuk, taraflar arasındaki hukuki uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden çözülmesini sağlayan, gizli ve tarafsız bir uyuşmazlık çözüm yoludur.
Arabulucu Kimdir?
Adalet Bakanlığı siciline kayıtlı, özel eğitim almış, bağımsız ve tarafsız kişiler arabulucu olarak görev yapar.
Hangi Alanlarda Uygulanır?
- İşçi-işveren uyuşmazlıkları
- Ticari davalar
- Kira ve ortaklık uyuşmazlıkları
- Tüketici davaları (bazı durumlarda)
Zorunlu ve İhtiyari Arabuluculuk Arasındaki Farklar
| Kriter | Zorunlu Arabuluculuk | İhtiyari Arabuluculuk |
|---|---|---|
| Hukuki Statü | Dava şartı | Tarafların isteğine bağlı |
| Mahkemeye Etkisi | Gitmeden dava açılamaz | Doğrudan dava açılabilir |
| Uygulama Alanı | İş, kira, ortaklığın giderilmesi ve ticari uyuşmazlıklar |
Şirketler İçin Zorunlu Arabuluculuk Kapsamı
Hangi Davalarda Zorunlu?
- İş davaları (işe iade, tazminat, ücret)
- Ticari uyuşmazlıklar
- Kira ve ortaklık ilişkileriyle ilgili davalar
Kanuni Dayanak
- 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu
- 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
- 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
İşçi-İşveren Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Zorunluluğu
İşe İade Davaları
İşçinin işe iadesi için açacağı dava öncesinde arabuluculuk başvurusu zorunludur. Süreç 3 hafta içinde sonuçlanır.
Alacak ve Tazminat Talepleri
Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti gibi talepler için önce arabulucuya gidilmelidir.
Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Zorunluluğu
2019’dan itibaren, dava konusu para olan ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk dava şartı haline gelmiştir.
Şirketler Arası Uyuşmazlıklar
- Sözleşmeye dayalı borçlar
- Alacak davaları
- Ticari hizmet sözleşmeleri
Kira, Ortaklık ve Alacak Davaları
- Kira bedelinin tespiti veya tahliyesi
- Ortaklık feshi, tasfiye
- Şirket içi hisse devir sorunları, ortaklığın giderilmesi davaları
Tüm bu davalarda da arabuluculuk zorunluluğu mahkemeye gitmeden önce geçerlidir.
Arabuluculuk Sürecinin Aşamaları
- Başvuru: Arabuluculuk bürolarına başvuru yapılır.
- Atama: 3 gün içinde arabulucu atanır.
- Görüşme: Taraflar süresi içinde bir araya getirilir.
- Sonuç: Anlaşılırsa protokol imzalanır; anlaşılmazsa rapor düzenlenir.
Şirketlerin Sorumlulukları ve Hazırlık Süreci
Gerekli Belgeler
- Uyuşmazlığa dair yazılı belgeler
- Sözleşmeler
- Alacak defterleri ve yazışmalar
Hukuk Biriminin Rolü
Kurumsal şirketlerde bu süreci genellikle hukuk departmanı yönetir.
Arabuluculukta Anlaşma ve Anlaşmazlık Sonuçları
- Anlaşma: Mahkeme ilamı niteliğindedir, icra edilebilir.
- Anlaşma Sağlanamazsa: Taraflar dava açabilir, ancak süreç mahkemede uzayabilir.
Arabuluculuk Başvurusunun Yapılacağı Yerler
- Adliyelerdeki Arabuluculuk Büroları
- e-Devlet Üzerinden Online Başvuru
Arabuluculuğa Gitmeden Dava Açılırsa Ne Olur?
Dava reddedilir.
Mahkeme, arabuluculuğa başvurulmadığını tespit ederse, davayı usulen reddeder.
Arabuluculuğun Şirketlere Sağladığı Avantajlar
- Dava masraflarından tasarruf
- Daha hızlı çözümler
- İtibarın korunması
- Ticari ilişkiyi sürdürebilme imkânı
- Gizlilik
Arabuluculuk Ücretleri ve Masrafları
| Taraflar Anlaşırsa | Taraflar Anlaşamazsa |
|---|---|
| Ücreti paylaşırlar | İlk 2 saat devlet tarafından ödenir |
Detaylı ücret tarifesi her yıl Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanır.
Arabuluculukta Avukat Zorunlu mu?
Hayır, zorunlu değildir.
Ancak şirket avukatıyla katılım tavsiye edilir çünkü hak kaybı riski yüksektir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Şirket olarak hangi uyuşmazlıklar için arabulucuya gitmek zorundayız?
İşçi alacakları, işe iade, kira uyuşmazlıkları, ticari alacaklar ve ortaklık sorunları gibi birçok konuda dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur.
2. Arabulucuya başvurmadan doğrudan dava açarsak ne olur?
Davanız usulden reddedilir. Mahkeme, arabuluculuğa gidilmediğini tespit ederse işlem yapmadan dosyayı kapatır.
3. Arabuluculuk süresi ne kadar sürer?
Genellikle 3-6 hafta içinde sonuçlanır. Gerekirse 1-2 hafta ek süre verilebilir.
4. Arabuluculuk ücreti kim tarafından ödenir?
Taraflar anlaşırsa ücreti ortak öder. Anlaşma sağlanamazsa ilk 2 saatlik ücret Adalet Bakanlığı tarafından karşılanır.
5. Arabulucu kararı mahkeme kararı gibi geçerli mi?
Evet. Anlaşma sağlanırsa tutanak mahkeme ilamı niteliğindedir ve doğrudan icraya konulabilir.
6. Arabuluculuk sürecinde avukat şart mı?
Şart değil ama özellikle şirketler için avukatla katılmak ciddi avantaj sağlar. Süreç ve hukuki dil konusunda destek alırsınız.
Sonuç: Şirketiniz İçin Ne Zaman Arabulucuya Başvurmalısınız?
Eğer şirketiniz;
- İşten çıkarılan bir çalışanın tazminat talebiyle karşı karşıyaysa,
- Bir başka şirketle ticari sözleşme veya borç nedeniyle sorun yaşıyorsa,
- Ortaklık yapısında sorun varsa ya da kira ile ilgili hukuki süreç başlatmak istiyorsa,
Arabulucuya başvurmak zorundadır.
Aksi takdirde dava açılamaz, zaman ve para kaybı yaşanır.
Zamanında ve doğru yapılacak bir arabuluculuk başvurusu, şirketinizi hem hukuki yüklerden hem de itibar kaybından korur. Şirketinizin hukuk danışmanlarıyla bu süreci planlı yürütmeniz her açıdan avantaj sağlar.